ระบบตัวเลขโรมัน

         ชาวโรมันได้นำตัวหนังสือกรีกมาดัดแปลงเป็นตัวเลขโรมัน ซึ่งได้ค้นพบที่เสาหิน Columna  Rostrata 
ที่กรุงโรมโดยมีตัวเลขโรมันจารึกอยู่  ซึ่งเป็นสัญลักษณ์พื้นฐาน 7 ตัว ดังนี้

        หลักการเขียนตัวเลขโรมันแทนจำนวน สามารถเขียนสัญลักษณ์ข้างต้นเรียงกันได้ดังนี้

        1. หลักการเพิ่ม  คือ  การเขียนตัวเลขจากค่ามากไปหาค่าน้อย  ซึ่งตัวเลขดังกล่าวจะแทนจำนวนที่ได้จาก
            การบวกค่าของตัวเลขแต่ละหลัก  เช่น

                                                             XVI               แทน   10 + 5 + 1  =  16

                                                           CXXVII        แทน    100 + 10 + 10 + 5 + 2  =  127

                                                          MDCLXVI    แทน   1,000 + 500 + 100 + 50 + 10 + 5 + 1 =16,666

        2. หลักการลด  คือ  การเขียนตัวเลขจากค่าน้อยไปหาค่ามาก  แล้วนำตัวเลขทั้งสองมาลบกัน  ซึ่งมี
            เงื่อนไขตามหลัdเกณฑ์ต่อไปนี้

                                            1)  ตัวเลขที่ใช้เป็นตัวลบ  ได้แก่  I, X  และ  C  เท่านั้น

                                            2)  I   อยู่ข้างหน้าของ  X  หรือ  V   เท่านั้น  เช่น

                                                  IV   แทน  5 – 1  =  4             IX   แทน 10 – 1 =  9

                                           3)  X  อยู่ข้างหน้าของ  L  หรือ  C   เท่านั้น  เช่น

                                                 XL แทน 50 – 10 = 40           XC  แทน 100 – 10 =  90

                                          4)  C  อยู่ข้างหน้าของ  D  หรือ  M  เท่านั้น

                                                CD แทน 500 – 100 = 400     CM  แทน 1,000 – 100 = 900

       3. จำนวนที่มีค่ามาก ๆ การเขียนแทนจำนวนที่มีค่ามาก ๆ จะใช้สัญลักษณ์ “ — ”  บนสัญลักษณ์
           พื้นฐานเพียง 6 ตัว โดยจะแทนตัวเลขที่มีค่าเป็น 1,000 เท่าของตัวเดิม  ดังนี้

       

       4.  ตัวเลขพื้นฐานทั้ง 7 ตัว แต่ละตัวจะเขียนติดกันได้ไม่เกิน 3 ตัว เช่น   III  คือ 3  แต่ 4 ไม่เขียน IIII  
            แต่จะเขียนแทนด้วย  IV

ตัวอย่าง  จงเขียนตัวเลขโรมันแทนจำนวนต่อไปนี้

1)            499    =   (500 - 100) + (100 - 10) + (10 - 1)

                           =   CD + XC + IX

                           =   CDXCIX

2)  2,126   =  1,000 + 1,000  + 100 + 10 + 10 + 5 + 1

                        =   M+ M + C + X +  X + V + I

                        =   MMCXXVI

    3)  3,947   =  1,000+1,000+1,000 +(1,000-100)+(50-10)+ 5+1+1

                       =   M +  M + M+  CM +  XL+  V + I + I

                       =   MMMCMXLVII

ตัวอย่าง  จงเขียนตัวเลขตัวเลขฮินดูอารบิกแทนตัวเลขโรมันต่อไปนี้ 

     1) CMLXV     =    CM + L + X + V

                               =    (1,000 – 100 )+ 50+ 10+ 5

                               =    965

     2) MMDCXLVII  =  M+M+ D+C+XL+V+I+I

                                       =  1,000+1,000+500 +100 +(50 – 10)+5+1+1

                                       =  2,647